Τα Επιστημονικά Ευρήματα για την Νηστεία
2018-07-24 20:30
Η νηστεία της Σαρακοστής αποτελεί μία από τις σημαντικότερες νηστείες της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Κατά την περίοδο αυτή, οι πιο συνήθεις διαιτητικές τροποποιήσεις είναι οι εξής:
- Απουσία κατανάλωσης ζωικών προϊόντων, όπως κρέας, ψάρια, αβγά, καθώς και απουσία κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων. Στο πλάνο αυτό, επιτρέπεται η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, αμυλούχων προϊόντων, οσπρίων, θαλασσινών, ελαιολάδου ή/και άλλων φυτικών ελαίων, βουτύρων/αλλειμμάτων φυτικής προέλευσης (π.χ. ταχίνι) και ξηρών καρπών, ενώ επιτρέπεται η μετριασμένη κατανάλωση αλκοόλ (1-2 ποτήρια κρασί/ημέρα).
- Απουσία κατανάλωσης ζωικών και γαλακτοκομικών προϊόντων, καθώς και ελαιολάδου και κρασιού. Στο πλάνο αυτό, επιτρέπεται η κατανάλωση ελαιολάδου και κρασιού μόνο τα σαββατοκύριακα (με εξαίρεση το Μεγάλο Σάββατο), ενώ επιτρέπεται η κατανάλωση μόνο φρούτων, λαχανικών, αμυλούχων προϊόντων, οσπρίων και θαλασσινών. Το συγκεκριμένο πλάνο υπαγορεύεται από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά ακολουθείται από μικρότερη μερίδα ατόμων, καθώς πολλοί θρησκευόμενοι προτιμούν την υιοθέτηση του προηγούμενου.
* Εξαιρούνται οι ημέρες της 25ης Μαρτίου και της Κυριακής των Βαϊων, όπου επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού.
Οι παραπάνω διαιτητικές τροποποιήσεις αφορούν κυρίως αλλαγές στην ποιοτική κατανάλωση τροφίμων κι όχι στην ποσοτική, καθώς δεν υπαγορεύονται περιορισμοί στην ποσότητα της προσλαμβανόμενης τροφής, αλλά στο είδος των τροφίμων προς κατανάλωση. Ως αποτέλεσμα, ο αποκλεισμός σημαντικών ομάδων τροφίμων (π.χ. ζωικά προϊόντα) κι αύξηση κατανάλωσης προϊόντων από άλλες ομάδες (π.χ. όσπρια) μπορεί να επιδράσει στο σωματικό βάρος, καθώς και στην πρόσληψη διαφόρων διατροφικών συστατικών.
Νηστεία και σωματικό βάρος
Μέχρι στιγμής, τα ευρήματα δείχνουν ότι η νηστεία συνδέεται με μειωμένη πρόσληψη θερμίδων (1) (2) (3), γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του σωματικού βάρους. Τονίζεται όμως ότι μία τέτοια μείωση μπορεί να μην παρατηρηθεί όταν ο αριθμός των ημερήσιων προσλαμβανόμενων θερμίδων είναι ίσος ή και μεγαλύτερος από τον αριθμό θερμίδων που δαπανώνται για την ημερήσια φυσική δραστηριότητα.
Νηστεία και παιδιά
Έχει φανεί ότι τα παιδιά που νηστεύουν τακτικά δεν παρουσιάζουν διαφορές στην σωματική τους ανάπτυξη σε σχέση με τα παιδιά που δεν νηστεύουν (4) (3). Παρ`όλα αυτά, οι ερευνητές τονίζουν ότι χρειάζεται προσοχή κατά τον σχεδιασμό του ημερήσιου διαιτολογίου των παιδιών που θέλουν να ακολουθήσουν την νηστεία, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η βέλτιστη πρόσληψη όλων των απαραίτητων διατροφικών συστατικών που είναι απαραίτητα για την υγιή ανάπτυξή τους.
Νηστεία κι ελλείψεις σε διατροφικά συστατικά
Σίδηρος: Η πρόσληψη κι η απορρόφηση σιδήρου φαίνεται να μην διαφέρει σημαντικά ανάμεσα στα άτομα που τηρούν την νηστεία και σε αυτά που δεν την τηρούν (3).
Ασβέστιο: Η νηστεία έχει συνδεθεί με μειωμένη πρόσληψη και απορρόφηση ασβεστίου (2) (3). Παρ`όλα αυτά, έχει προταθεί ότι μία σύντομης χρονικής διάρκειας ανεπάρκεια ασβεστίου πιθανόν να μην έχει ανεπιθύμητες δράσεις στην υγεία (5).
Συνολικό λίπος διατροφής - κορεσμένα λιπαρά - τρανς λιπαρά οξέα: Η πρόσληψή τους φαίνεται να είναι μικρότερη μεταξύ των ατόμων που νηστεύουν και αυτών που δεν νηστεύουν (2) (3). Το γεγονός αυτό μπορεί να έχει επίδραση στο λιπιδαιμικό προφίλ των ατόμων που νηστεύουν.
Βιταμίνες και μέταλλα: Στο μεγαλύτερο ποσοστό, δεν έχει παρατηρηθεί αλλαγή στην πρόσληψη και στην απορρόφησή τους, με εξαίρεση το μαγνήσιο, στο οποίο παρατηρείται αύξηση πρόσληψης (6).
Νηστεία και γενικότερη υγεία
Λιπιδαιμικό προφίλ: Η τήρηση της νηστείας έχει βρεθεί ότι συμβάλλει σε βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ (1) (2). (3). Παρ`όλα αυτά, κατά την μετάβαση στην συνήθη διατροφή (όχι νηστεία), παρατηρήθηκε ότι τα επίπεδα των λιπιδίων αίματος αυξήθηκαν προς τις αρχικές τιμές (προ νηστείας), χωρίς όμως να τα φθάσουν (1).
Αρτηριακή πίεση: Υπάρχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα σχετικά με την επίδραση της νηστείας στην αρτηριακή πίεση (καμία επίδραση ή αύξηση της συστολικής πίεσης) (2) (3). Έχουν προταθεί διάφοροι λόγοι σχετικά με την διακύμανση αυτή, όπως η μειωμένη πρόσληψη κι απορρόφηση ασβεστίου, η οποία μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της συστολικής πίεσης, καθώς κι η κατανάλωση αλατιού, η οποία μπορεί να είναι αυξημένη κατά την περίοδο αυτή για την βελτίωση της γεύση των γευμάτων (2).
Συνοψίζοντας, η νηστεία μπορεί να επιδράσει στο σωματικό βάρος και την γενικότερη υγεία, καθώς και στην πρόσληψη διαφόρων διατροφικών συστατικών. Τονίζεται ότι σε κάθε περίπτωση χρειάζεται προσοχή στον σχεδιασμό του ημερήσιου διαιτολογίου, έτσι ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη πρόσληψη των απαραίτητων διατροφικών συστατικών, ενώ σε περιπτώσεις όπου συνυπάρχει κάποιο κλινικό νόσημα (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης κ.ά.), η ιατρική παρακολούθηση και συμβουλή κρίνεται απαραίτητη.
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Εμμανουέλα Γιαννοπούλου
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Effects of Greek orthodox christian church fasting on serum lipids and obesity. Sarri, Katerina O , και συν. 16, 2003, BMC Public Health, Τόμ. 3.
2. Calcium, nutrient and food intake of Greek Orthodox Christian monks during a fasting and non-fasting week. Papadaki, Angeliki, και συν. 10, 2007, Public Health Nutrition, Τόμ. 11, σσ. 1022–1029.
3. A critical review of current evidence, perspectives and research implications of diet-related traditions of the Eastern Christian Orthodox Church on dietary intakes and health consequences. Lazarou, C. και Matalas, AL. 7, 2010, Int J Food Sci Nutr., Τόμ. 61, σσ. 739-58.
4. Η επίδραση της νηστείας της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας στην υγεία και ανάπτυξη παιδιών και εφήβων. Χρυσοχόου , Ε., και συν. 2010, Παιδιατρική, Τόμ. 73, σσ. 121-129.
5. Increased efficiency of calcium absorption during short periods of inadequate calcium intake in girls. O'Brien , KO, και συν. 4, 1996, Am J Clin Nutr, Τόμ. 63, σσ. 579-83.
6. The impact of religious fasting on human health. Trepanowski, John F και Bloomer, Richard J. 57, 2010, Nutr J, Τόμ. 9.